ต้นกระจับ เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง มีถิ่นกำเนิดในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงประเทศไทย จัดเป็นไม้มงคลชนิดหนึ่งที่คนไทยนิยมปลูกประดับบ้านเรือนกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ โดยมีความเชื่อว่าจะช่วยเสริมสิริมงคลให้แก่ผู้อาศัยในบ้าน และยังเป็นต้นไม้ที่ดูแลง่าย ทนทานต่อสภาพแวดล้อมได้ดีอีกด้วย
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ลำต้น มีลักษณะเป็นทรงพุ่มสูงได้ประมาณ 5-10 เมตร ลำต้นค่อนข้างเกลี้ยงเกลา มีสีน้ำตาลอมเทา
ใบ เป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับกันตามกิ่ง ใบมีลักษณะเป็นรูปรีหรือรูปไข่ ปลายใบแหลม โคนใบมน ขอบใบเรียบ เนื้อใบค่อนข้างหนาและเป็นมัน มีสีเขียวเข้ม
ดอก ออกเป็นช่อกระจะที่ปลายกิ่ง แต่ละช่อประกอบด้วยดอกย่อยจำนวนมาก กลีบดอกมีสีขาวหรือสีเหลืองอ่อน มีกลิ่นหอมอ่อนๆ
ผล เป็นผลสดทรงกลมหรือทรงรี มีขนาดเล็กประมาณ 1-2 เซนติเมตร เมื่อผลสุกจะมีสีแดงหรือสีม่วงอมดำ
ความเชื่อและความเป็นมงคล
ต้นกระจับเป็นไม้มงคลที่คนไทยนิยมปลูกประดับบ้านเรือนกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ โดยมีความเชื่อว่าจะช่วยเสริมสิริมงคลให้แก่ผู้อาศัยในบ้าน ดังนี้
เสริมโชคลาภ เชื่อว่าการปลูกต้นกระจับไว้ในบ้านจะช่วยเสริมโชคลาภและความร่ำรวยให้แก่เจ้าของบ้าน
เสริมอำนาจบารมี เชื่อว่าต้นกระจับเป็นไม้ที่มีอำนาจบารมี ช่วยปกป้องคุ้มครองผู้อาศัยในบ้านจากสิ่งชั่วร้ายและอันตรายต่างๆ
เสริมความเจริญรุ่งเรือง เชื่อว่าต้นกระจับเป็นไม้ที่ช่วยเสริมความเจริญรุ่งเรืองให้แก่บ้านและผู้อาศัย ทำให้กิจการต่างๆ ประสบความสำเร็จ
การปลูกและดูแลรักษา
ต้นกระจับเป็นต้นไม้ที่ดูแลง่าย ทนทานต่อสภาพแวดล้อมได้ดี สามารถปลูกได้ทั้งในดินและในกระถาง โดยมีวิธีการปลูกและดูแลรักษา ดังนี้
การปลูก สามารถปลูกได้โดยการเพาะเมล็ดหรือการปักชำ โดยการเพาะเมล็ดนั้นควรเพาะในถุงเพาะหรือกระถางเล็กๆ เมื่อต้นกล้ามีขนาดใหญ่พอค่อยย้ายลงปลูกในดิน ส่วนการปักชำนั้นให้เลือกกิ่งที่สมบูรณ์แข็งแรงมาปักชำในดินหรือในวัสดุปลูกอื่นๆ เช่น ทรายหรือเพอร์ไลต์
การรดน้ำ ควรรดน้ำต้นกระจับเป็นประจำ โดยเฉพาะในช่วงฤดูร้อนที่อากาศร้อนและแห้งแล้ง ควรรดน้ำให้ชุ่ม แต่ไม่ควรให้น้ำขังแฉะ
การใส่ปุ๋ย ควรใส่ปุ๋ยให้ต้นกระจับทุกๆ 2-3 เดือน โดยใช้ปุ๋ยสูตรเสมอหรือปุ๋ยคอก
การตัดแต่งกิ่ง ควรตัดแต่งกิ่งต้นกระจับเป็นประจำเพื่อให้ทรงพุ่มสวยงาม และเพื่อกำจัดกิ่งที่แห้งหรือเป็นโรคออกไป
ประโยชน์อื่นๆ
นอกจากความเชื่อและความเป็นมงคลแล้ว ต้นกระจับยังมีประโยชน์อื่นๆ อีกด้วย ได้แก่
ใช้เป็นไม้ประดับ ต้นกระจับมีทรงพุ่มที่สวยงามและมีใบสีเขียวเข้มเป็นมัน จึงนิยมปลูกเป็นไม้ประดับทั้งในบ้านและนอกบ้าน
ใช้ทำยาสมุนไพร ใบและรากของต้นกระจับสามารถนำมาใช้ทำยาสมุนไพรได้ โดยมีสรรพคุณช่วยแก้ไข้ แก้ปวด และแก้อักเสบ
ใช้ทำเครื่องดนตรี เนื้อไม้ของต้นกระจับมีคุณสมบัติที่แข็งแรงและทนทาน จึงนิยมนำมาใช้ทำเครื่องดนตรี เช่น ขิม ซอ และกระจับปี่
ต้นกระจับเป็นไม้มงคลที่คนไทยนิยมปลูกประดับบ้านเรือนกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ นอกจากความเชื่อและความเป็นมงคลแล้ว ต้นกระจับยังมีประโยชน์อื่นๆ อีกมากมาย ทั้งในด้านการประดับตกแต่ง การทำยาสมุนไพร และการทำเครื่องดนตรี จึงเป็นต้นไม้ที่น่าปลูกไว้ประจำบ้านอย่างยิ่ง
